SEFERİHİSAR TARİHİ

Seferihisar ilçesi topraklarındaki en eski yerleşim yeri Teos’tur. Buranın M.Ö. 2000 yıllarında, Akalardan kaçan Giritliler tarafından kurulduğu ve Karyalıların bir kenti olduğu bilinmektedir. Böylece bu yörede yaklaşık 4000 yıldır yerleşim olduğu söylenebilir.

Seferihisar’ın kuruluşu hakkında birkaç farklı görüş vardır. Bunlardan ilkine göre; Seferihisar, III. Pön Savaşları (Roma-Kartaca Savaşları) sırasında Roma’ya yenilen Kartacalı Hannibal’in, Suriye Seleukoslarına sığınmak üzere Anadolu’ya geçmesi (M.Ö. 150-146) üzerine, Roma donanmasının Teos önlerinde Myonnesos açıklarında Kartaca donanmasıyla savaştığı dönemde, Romalı General Tysaferin’in konaklama yeri olarak askerlerine yaptırdığı üs ile kurulmuştur ve Tysaferinopolis adı verilmiştir.

İkinci teze göre ise; M.Ö. 7. yüzyılda, Anadolu üzerinden Roma’ya göç eden Hint-Avrupa kökenli Etrüskler tarafından kurulmuştur. Anadolu’ya geldiklerinde kıyılara yaklaşmak isteyen Etrüsklerin, Seferihisar’ı önce bir konaklama yeri olarak kurdukları, ardından büyük kısmının Teos ve Sığacık limanlarından yararlanarak İtalya’ya göç ettiği, kalanlarının ise burada yerleşerek Seferihisar’ı M.Ö. 5. yüzyılda güçlü bir kent haline getirdikleri ileri sürülmektedir.

Seferihisar adının, Romalı General Tysaferin’den geldiği, Selçuklulara kadar Tysaferin veya Tysaferinopolis olarak anıldığı, Anadolu’nun Türkleşmesi sırasında adının sonuna eklenen “hisar” kelimesiyle Tysaferinhisar biçimine dönüştüğü, zamanla da bugünkü Seferihisar adını aldığı düşünülmektedir.

Ege’nin diğer yörelerinde olduğu gibi, Seferihisar’da da M.Ö. 7-5. yüzyıllar arasında Lidyalılar, Persler, Atinalılar ve Spartalılar egemen olmuştur. Daha sonra bölgeye Persler, Bergama Krallığı, Makedonyalılar, Eski Yunanlılar, Romalılar ve Bizanslılar hâkim olmuştur.

Seferihisar, 1084 yılında Selçuklu komutanı Emir Çaka Bey tarafından alınmış, II. Haçlı Seferi (1147-1149) sonrasında Sultan Mesut tarafından yeniden Selçuklu topraklarına katılmıştır. Selçukluların dağılmasının ardından 1320’de Aydınoğulları’nın, 1394’te Osmanlıların eline geçmiştir. 1402 Ankara Savaşı sonrasında Moğolların işgaline uğrayan Seferihisar, 1425’te tekrar Aydınoğulları’na geçmiştir; Cüneyt Bey’in ölümünden sonra ise kesin olarak Osmanlı egemenliğine girmiştir.

14., 15. ve 16. yüzyıllarda Seferihisar, Düzce (Hereke) medresesiyle bir ilim ve kültür merkezi haline gelmiştir.

Osmanlı döneminde toprak bölüşümüne göre has arazi kapsamına giren Seferihisar’ın gelirleri, III. Murat’ın annesi Valide Sultan tarafından Mekke’ye vakfedilmiştir. 19. yüzyıl başlarında nüfusu 20 bini aşan Seferihisar’da, köylerden çıkan veba salgını nüfusu kırmış, ilçeye bağlı bazı köyler yok olmuştur.

İzmir, 1850 yılında Aydın vilayetinin merkezi olunca, Seferihisar nahiyesi de 1884 yılında belediye olmuştur.

İlçe merkezinde Selçuklular ve Osmanlılardan kalma camiler bulunmaktadır.

• Turabiye Camii, 1197 yılında Selçuklular tarafından inşa edilmiş, 1783-1784 yıllarında Osmanlılar tarafından onarılıp tekrar ibadete açılmıştır.

• Osmanlı döneminde ise Güdük Minare Camii, Hıdırlık Camii (1767-1768) ve Ulu Camii (1816-1817) inşa edilmiştir.

Bu camiler, çeşitli dönemlerde onarıldığı için günümüzde de ibadete açıktır. Ayrıca Osmanlı döneminden kalma, bugün harabe durumunda olan iki hamam da bulunmaktadır.

Seferihisar ve çevresinde tespit edilen tarihi değerlerden biri de tümülüslerdir. Örneğin;

• Güneşlikent Tümülüsü (Tepecik Mahallesi) yaklaşık 20 metre yüksekliğinde ve 80 metre çapındadır, ancak kaçak kazılara maruz kalmıştır.

• Hıdırlık Mahallesi civarında ise 2’si tescilli, 8’i tescilsiz olmak üzere toplam 10 tümülüs yer almaktadır.

Cumhuriyet döneminde kayda değer olaylardan biri de Kore Savaşı’na katılan Türk kuvvetlerinin, ikinci kafileden itibaren 1951-1960 yılları arasında yaklaşık on yıl süreyle burada hazırlık eğitimi yapmış olmalarıdır.

İlçe merkezinde Kurtuluş Savaşı ve Cumhuriyet döneminde şehit olanların anısına bir şehitlik ile İzmir Caddesi üzerinde Şehitler Çeşmesi bulunmaktadır.

SEFERİHİSAR’IN KURTULUŞU VE ÇOLAK İBRAHİM BEY

15 Mayıs 1919’a kadar Seferihisar’da yaklaşık %50 Rum, %50 yerli ve Mora göçmeni Türk nüfus birlikte yaşamaktaydı. İzmir’in 15 Mayıs 1919’da Yunan işgaline uğramasıyla başlayan işgal dönemi, 11 Eylül 1922’de Seferihisar’ın kurtuluşu ile sona ermiştir.

Harbiye’den yetişmiş Çolak İbrahim Bey, Mustafa Kemal Paşa’nın teklifini kabul ederek, emrindeki iki milis süvari alayı ile Kuvayı Milliye’ye katılmıştır. Emrine bir nizamiye alayı ile bir dağ bataryası verilerek, 1920 yılında 3. Süvari Tümeni adıyla Batı Cephesi emrine girmiştir.

Çolak İbrahim Bey, Kızılçullu yakınlarından hareket ederek Seferihisar’ın doğusundaki dağ geçitlerinden ilerlemiş ve 11 Eylül 1922 günü öğleden sonra Seferihisar’a girmiştir. İlçeye giriş güzergâhı, Kocaçay tarafından, bugünkü Kurtuluş Caddesi (eski adıyla Sığırtmaç Sokağı) üzerindendir.

Çolak İbrahim Bey’in adı, ilçede eski Rum Mahallesi olan ve sonradan Rumeli göçmenlerinin yerleştirildiği mahalleye verilmiştir. 1982 yılında biri Çolak İbrahim Bey Mahallesi’ndeki parka, diğeri de Şehitler Çeşmesi karşısına olmak üzere iki büstü dikilmiştir.

ATATÜRK’ÜN SEFERİHİSAR ZİYARETİ

Seferihisar’ın tarihinde önemli bir gün de 11 Nisan 1934’tür. O tarihte Mustafa Kemal Atatürk, Seferihisar merkezini ve Sığacık’ı ziyaret etmiştir. Atatürk, ilçeye gelmeden önce Sığacık’a geçmiş, sahilde incelemelerde bulunmuştur. Karşılaştığı Sığacık İlkokulu öğretmeninden not defterini istemiş, öğretmenin harf devrimine rağmen defteri eski yazıyla tuttuğunu görünce üzülmüştür. Daha sonra küçük öğrenci Mehmet İnce ile sohbet edip onu sevmiş, ardından Seferihisar’a dönmüştür.

Üzerinde yerli malı kumaştan yapılmış golf elbisesi bulunan Atatürk, askeri gazinoda ağırlanıp kahvesini içtikten sonra halkı selamlayarak ilçeden ayrılmıştır.

KÜLTÜREL ZENGİNLİKLER

Camiler

• Güdük Minare Camii (ilçe merkezi)

• Hıdırlık Camii (ilçe merkezi)

• Turabiye Camii (ilçe merkezi)

• Ulu Camii (ilçe merkezi)

• Kasım Çelebi Camii (Düzce Köyü)

• Sığacık Camii ve Sığacık Mescidi

Hamamlar ve Medreseler

• Hamam (ilçe merkezi)

• Sığacık Hamamı

• Düzce Köyü Hamamı

• Ulamış Köyü Hamamı

• Kasım Çelebi Medresesi (Düzce Köyü)

Çeşmeler, Anıtlar, Su Kemerleri ve Kaplıcalar

• Şehitler Çeşmesi (ilçe merkezi)

• Ulamış Köyü Şehitlik Anıtı

• Su Kemeri (Beyler Köyü)

• Cumalı Ilıcaları (Kavakdere Köyü)

Tümülüsler

• Güneşlikent Tümülüsü (Tepecik Mahallesi, Gemisuyu Mevkii)

• Tümülüs-A (Hıdırlık Mahallesi, Sazlıgöl Mevkii)

• Tümülüs-B (Hıdırlık Mahallesi, Sazlıgöl Mevkii)

Antik Kentler ve Sit Alanları

• Teos Antik Kenti

• Lebedos Antik Kenti

• Karaköse Harabeleri

• Myonnesos Adası